In terugspeeltheater nodigen we mensen uit persoonlijke verhalen te delen. Maar aan een vreemde je verhaal vertellen, op een podium, ten over staande van een zaal vol collega’s, dat klinkt best spannend. Toch lukt het telkens weer om de veilige sfeer te creëren die daar voor nodig is. Ik deel graag mijn ervaring met je: hoe ik zorg voor een veilige sfeer, waarin collega’s open durven vertellen?
Een voorbeeld uit de praktijk
“Wat was het moment dat je voelde dat je moest opkomen voor je idealen, doen wat écht belangrijk voor je was?” Deze vraag stelde ik gisteren, als gespreksleider aan een zaal vol leidinggevenden uit verschillende onderwijsinstellingen. De bijeenkomst ging over schoolleiderschap in sociaal complexe tijden.
Anja’s verhaal
Een vrouw van rond de vijftig jaar (laten we haar Anja noemen) kwam naar voren om haar verhaal met de zaal te delen.
Ik verwachtte een anekdote uit haar werk als schoolleider, maar ze begon te vertellen over haar kindertijd. Over hoe zij als basisschoolleerling niet mee wilde gaan in het meeloopgedrag van andere meiden, die het populairste klasgenootje in alles imiteerden. Anja voelde destijds dat zij dit niet kon, zij wilde voor zichzelf blijven staan. Dit kostte haar veel: ze werd enorm gepest en buitengesloten omdat ze zich niet conformeerde aan de ongeschreven regels van de groep. Maar ze bleef bij zichzelf en haar eigenheid. Deze eigenheid en eigenzinnigheid heeft ze altijd behouden, en is nu, als leidinggevende, juist haar kracht geworden.
Ik voelde dat Anja’s openheid en haar vermogen zich kwetsbaar op te stellen, de zaal raakte. Zij maakte voor haar collega’s de drempel lager om ook een heel persoonlijk verhaal te delen.
Na de voorstelling kwam Anja naar ons toe om ons te bedanken.
“Ik heb dit verhaal nog nooit aan iemand verteld. Ik voelde dat het wel nodig was om het te delen. Jullie creëerden een bedding waarin dit kon.”
Van dit compliment werd ik wel even stil.
Persoonlijke verhalen en ervaringen uit de groepen voor wie ik werk, staan centraal in al het werk wat ik doe. Ik realiseerde mij door de opmerking van deze verteller, dat het voor veel leidinggevenden nog helemaal niet zo vanzelfsprekend is om dit soort verhalen te delen met collega’s. Als je dagelijkse gesprekken op het werk over visie en beleid gaan, vergeten we soms dat je de mens, wie je bent, altijd meeneemt. Dus is het mooi als jouw menszijn, jouw eigenheid, ervaringen die jou gevormd hebben, ook eens gedeeld mogen worden. Het bleek nu zelfs een opluchting te zijn, een bevrijding, om die verhalen te vertellen.
Drie succesfactoren voor openheid
Wat maakte dat Anja de bedding en veiligheid voelde om een persoonlijk verhaal voor het eerst te vertellen, op een podium, aan meer dan 100 andere aanwezigen?
Daar heb ik over nagedacht, en ik denk dat deze factoren essentieel waren:
- de acteurs hebben de verhalen uit de zaal met respect, luchtigheid en herkenbaarheid uitgespeeld. Dit wekt vertrouwen: terugspeeltheater is geen cabaret waarin je op de hak wordt genomen, het is een respectvolle spiegel.
- de vraag sloot aan bij het thema van de dag; aanwezigen hadden al op verschillende manieren nagedacht over de vraag: wat vind je belangrijk, waar sta je voor, wat voor leiderschap heeft het onderwijs nodig?
- ik als gespreksleider heb haar alle ruimte gegeven om dat wat te vertellen wat zij belangrijk vond. Ik heb doorgevraagd op wat haar raakte en haar aangemoedigd.
Waarom doorvragen essentieel is
Het is soms spannend om door te vragen als het persoonlijk wordt, ook voor mij als gespreksleider. Ik heb geleerd, dat daar waar het spannend wordt, vaak de essentie van een verhaal zit. De ander heeft jouw aanmoediging, soms impliciet zelfs toestemming, nodig om persoonlijke verhalen te durven delen, om ruimte in te nemen en zichzelf kwetsbaar te tonen.
De kracht van kwetsbaarheid in organisaties
Ik vind het bemoedigend en hoopgevend, dat in steeds meer organisaties leidinggevenden het belang in zien van openheid, en ook hun eigen menszijn steeds meer tonen./
Het is een verrijking als mensen in een professionele omgeving, persoonlijke verhalen kunnen delen. Wat als je vertelt over wie jij bent als mens, kom je bij je drijfveren, dat wat je ten diepste motiveert, en dat is enorm inspirerend en inzichtgevend voor collega’s.
Het verstevigt het vertrouwen en verbetert daarmee de samenwerking.